Jarząb brekinia (brzęk) (Sorbus torminalis)

Jarząb brekinia (brzęk) (Sorbus torminalis)

Wygląd: Drzewo liściaste zrzucające liście na zimę, o wysokości od 5 do 10 metrów, wyjątkowo osiągające wysokość powyżej 20 metrów. Korona przeważnie dość szeroka z bardzo rozłożystymi konarami, albo kulisto sklepiona, zwykle jednak dość luźna z daleko rozstawionymi gałęziami.

Kora na młodych okazach gładka, później brunatnoszara i delikatnie popękana lub podzielona na małe powierzchnie. Pędy dość silne, błyszcząco brunatnawopurpurowe lub jednolicie brunatne. Pączki bardzo zwarte i kuliste, błyszczące, zielone, siedzące, o grubości 5 milimetrów.

Liście pojedyncze, nie podzielone pierzasto, o długości 6-10 cm i prawie takiej samej szerokości. W zarysie szerokie, owalne i podobnie jak u klonu podzielone na 6-10 szerszych lub węższych trójkątnych klap, których brzegi są dodatkowo ostro piłkowane, a wszystkie wierzchołki skierowane ku przodowi. Górna strona liścia ciemnozielona, u świeżo rozwiniętych liści jeszcze delikatnie owłosiona – później naga; dolna strona początkowo tak samo jedwabisto owłosiona, stopniowo łysieje. Ogonki liściowe długości 2-5 cm, żółtawe. Liście w sunnie dość mocne, jesienią przebarwiają się na jaskrawy czerwony kolor.

Kwiaty ze brane w silnie sklepione, prawie główkowate wiechy. Poszczególne kwiaty mają 12-15 mm szerokości i są białawe lub kremowe, z żółtymi pylnikami.

Owoce jabłkowate o grubości około 15 mm, prawie kulisie, upstrzone korkowymi brodawkami. jasnobrunatnawe, matowe lub lekko błyszczące.

Siedlisko: Brzęk rośnie dziko na umiarkowanie ciepłych, suchych, luźnych glebach w naskalnych zaroślach ciepłolubnych lub w suchych świetlistych dąbrowach, a także w na-wapiennych lasach bukowych; od niżu po średnio wysokie góry, do około 900 m n.p.m. Występowanie: W Europie Południowej szeroko rozpowszechniony w suchych dąbrowach ciepłolubnych z dębem omszonym. Dalej na północy miejscami stosowany jako drzewo do obsadzania ulic i alei.

Okres kwitnienia: Od maja do czerwca.

Uwagi ogólne: Owoce brzęku są mniej intensywnie ubarwione niż u jego najbliższych krewniaków. Można je jeść na surowo, jednak z względu na zawartość kwasu parasorbinowego nie powinno się spożywać ich w zbyt dużych ilościach. Brzęk jest jednym z niewielu gatunków w obrębie bardzo obszernego rodzaju Sorbus, który zdaje się nie mieć skłonności do tworzenia mieszańców. U wszystkie innych przedstawionych tu gatunków istnieje mnóstwo częściowo dziedzicznie utrwalonych mieszańców, które z kolei dały początek rasom geograficznym i w ten sposób wytworzyły bardzo niejednolity kompleks form, które rozróżniać potrafią już tylko specjaliści.